रुसी राष्ट्रपति पुटिन आज भारत भ्रमणमा आउँदै, तेल कूटनीतिदेखि हतियार सम्झौतासम्म

सहयात्रा टिभी

काठमाडौं । मंसिर १८, रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिन दुई दिने औपचारिक भ्रमणका लागि आज भारत आइपुग्दै छन्। यस भ्रमणका क्रममा उनले भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीसँग भेटवार्ता गर्नेछन् र दुई देशबीच आयोजित वार्षिक शिखर सम्मेलनमा सहभागी हुनेछन्।

अमेरिकाले भारतलाई रुसी तेल खरिद रोक्न दबाब बढाएको केही महिनापछि हुन लागेको यो भ्रमणमा दिल्ली र मस्कोबीच धेरै सम्झौताहरूमा हस्ताक्षर हुने अपेक्षा गरिएको छ। साथै, अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पको प्रशासनले युद्ध अन्त्य गर्ने प्रयास स्वरूप रुस र युक्रेनसँग चरणबद्ध वार्ता गरिरहेको समयमा यो भ्रमण हुन लागेको हो।

भारत र रुस दशकौंदेखि नजिकका मित्र शक्ति हुन् भने पुटिन र मोदीबीच सुमधुर सम्बन्ध रहँदै आएको छ।

८ प्रतिशतभन्दा बढीको आर्थिक वृद्धिदर, जसले भारतलाई विश्वको सबैभन्दा तीव्र गतिमा बढिरहेको प्रमुख अर्थतन्त्र बनाएको छ।

यी तथ्यांकहरूले भारतलाई रुसी सामान र स्रोतहरू, विशेष गरी तेलका लागि एक अत्यन्त आकर्षक बजार बनाएको छ।

भारत कच्चा तेलको विश्वकै तेस्रो ठूलो उपभोक्ता हो र पछिल्लो समय रुसबाट ठूलो परिमाणमा तेल खरिद गरिरहेको छ। तर, सधैं यस्तो अवस्था थिएन। क्रेमलिनले युक्रेनमा पूर्ण रूपमा आक्रमण गर्नुअघि भारतको कुल तेल आयातमा रुसी तेलको हिस्सा मात्र २.५ प्रतिशत थियो।

मस्कोमाथि लगाइएको प्रतिबन्ध र युरोपेली बजारमा रुसको पहुँच सीमित भएपछि रुसले तेलको मूल्यमा भारी छुट दियो। यसको फाइदा उठाउँदै भारतले रुसी तेलको आयात ह्वात्तै बढाएर ३५ प्रतिशत पुर्‍यायो।

यसबाट भारत खुसी भए पनि वासिङ्टन (अमेरिका) भने रुष्ट बन्यो। अक्टोबरमा ट्रम्प प्रशासनले रुसबाट तेल खरिद गरेर भारतले क्रेमलिनको ‘युद्ध कोष’ मा सहयोग गरिरहेको तर्क गर्दै भारतीय सामानमा थप २५ प्रतिशत कर लगायो। त्यसयता भारतबाट रुसी तेलको अर्डरमा कमी आएको छ। राष्ट्रपति पुटिन भारतले निरन्तर तेल खरिद गरिरहोस् भन्ने चाहन्छन्।

हतियार र जनशक्ति

मस्कोका लागि भारतलाई हतियार बिक्री गर्नु सोभियत समयदेखि नै अर्को प्राथमिकताको विषय हो। पुटिनको भ्रमण अघि भारतले अत्याधुनिक रुसी लडाकु विमान र वायु रक्षा प्रणाली खरिद गर्ने योजना बनाएको खबरहरू सार्वजनिक भएका छन्।

त्यस्तै, कामदारको अभाव झेलिरहेको रुसले भारतलाई दक्ष कामदारको एक महत्त्वपूर्ण स्रोतका रूपमा पनि हेरेको छ।

भूराजनीतिक सन्देश

यो भ्रमणमा व्यापार मात्र नभई भूराजनीति पनि जोडिएको छ। युक्रेन युद्धलाई लिएर आफूलाई एक्ल्याउने पश्चिमाहरूको प्रयास असफल भएको देखाउन क्रेमलिन चाहन्छ। भारत भ्रमण गर्नु र प्रधानमन्त्री मोदीलाई भेट्नु त्यसैको एक उदाहरण हो।

तीन महिनाअघि पुटिनले चीनको भ्रमण गरी सी चिनफिङसँग वार्ता गरेका थिए, जहाँ उनले मोदीलाई पनि भेटेका थिए। तीनै नेताहरू हाँस्दै कुरा गरिरहेको तस्बिरले युक्रेन युद्धको बाबजुद मस्कोसँग “बहु-ध्रुवीय विश्व” को अवधारणालाई समर्थन गर्ने शक्तिशाली मित्रहरू छन् भन्ने स्पष्ट सन्देश दिएको थियो।

रुसले चीनसँगको आफ्नो सम्बन्धलाई “सीमाहीन साझेदारी” को रूपमा व्याख्या गर्छ भने भारतसँगको सम्बन्धलाई “विशेष र विशेषाधिकार प्राप्त रणनीतिक साझेदारी” भन्छ। यो युरोपेली युनियनसँग मस्कोको तनाबपूर्ण सम्बन्धभन्दा बिल्कुलै फरक छ।