बौद्धिक अपाङ्गता भएका बालबालिकाको जीवनमा सुधार

सहयात्रा टिभी

गोदावरी । पुष–२, दोलखा घर भएकी सुनिता विककी १० वर्षीया छोरी सन्दीका विक न बोल्न सक्छिन् । न त हिँड्न नै । छोरीको त्यस्तो अवस्था देख्दा आमा सुनिता विगतमा निकै चिन्तित थिइन । समाजमा अरुका बालबालिका हिँड्दा र बोल्दा आमा सुनितालाई आफ्नी छोरीको हालत देखेर दिक्क लाग्थ्यो तर अपाङ्गता भएका व्यक्तिको हितमा सञ्चालित ललितपुरस्थित पाटन सामुदायिक पुनःस्र्थापना संस्था (सिविआर)ले सन्दीकाको जीवनमा परिवर्तन ल्याइदिएको हो ।

सिविआरले थेरापी गरेपछि सन्दीका हाल दुई वर्षयता सामान्य हिँड्न र थोरै बोल्न थालेको जानकारी दिँदै आमा सुनिताले उनले हिँड्न र बोल्न शुरु गरेपनि पढ्न भने सक्दिनन् तर अक्षर कोर्न र आफैँ खाना खान सक्ने भएकी बताइन ।
त्यसैगरी बौद्धिक अपाङ्गता भएकी दोलखा निवासी बाबुराम घतानीको छ वर्षीया छोरी अञ्जनाको पनि दाहिँने हात र खुट्टा लुलो थियो । सिविआरको उपचार पछि उनका हात र खुटृा दुबै चल्न थालेको छ बाङ्गो टाउँको पनि सिधा भएको उहाँले जानकारी र्दिइन।

अञ्जनाको स्वास्थ्यमा धेरै सुधार हुँदै गएकामा उक्त संस्थाप्रति आभार व्यक्त गर्दै बाबु बाबुरामले फिजियोथेरापीले अञ्जना जीवन बदलिएको हो भने ।

ललितपुर निवासी २६ वर्षीया मुकेश महर्जन पनि विगतमा हिँडडुल गर्न सक्दैनथिए । छोरो हिँडडुल गर्न सकेपनि उसको हाउभाउमा कुनै परिवर्तन नआएकाले हामीले यहाँ ल्याएका हौँ । पाटन सिविआरमा रहँदै जाँदा मुकेशले क्षमता अभिवृद्धिको तालीम लिएपछि त्यही अनुगमनको काम गर्ने र अन्य बौद्धिक अपाङ्गता व्यक्तिलाई मैनबत्ती बनाउने तालीम दिएर आज आफ्नै कमाइमा आफैँ जिउन सक्ने भएका छन् ।

अपाङ्गता भएका व्यक्तिको हितका लागि विगत १८ वर्षदेखि कार्यरत सिविआरमा हाल लुनिभा चित्रकार कार्यकारी निर्देशकको रूपमा कार्यरत छन् ।

विगतमा पाटन ललितपुर र भक्तपुरमा समेत कार्यरत उक्त संस्था हाल आर्थिक स्रोतको अभावमा ललितपुरमा मात्र सीमित भएको उनले जानकारी दिए।

यो संस्थाले समाबेसी शिक्षासम्बन्धी कार्यक्रम गर्दै सञ्चालन गर्दै आएको छ ।

अपाङ्गता भएका बालबालिका सिविआरमा आएपछि विभिन्न अतिरिक्त सुविधाका कारण अन्तत घर जान नमान्ने गरेको कार्यकारी निर्देशक चित्रकारले जानकारी दिए । दश वर्षदेखि सीपमूलक शिक्षाको व्यवस्था रहँदा सिविआरले १६ वर्षमाथिका अपाङ्गता व्यक्तिलाई संस्थामा आबद्ध गर्दै आएको छ ।

बौद्धिक आपाङ्गता भएका व्यक्तिले मैनबत्ती, फोमबाट भकुण्डो, खेलौनाका साथै माला र पोते पनि निर्माण गरिरहेका छन् । सोह्र वर्षमुनीका अपाङ्गता बालबालिकालाई सिविआरले दैनिक जीवनयापन गर्ने तरिका सिकाउँदै शिक्षा र बजारसम्मको पहुँच बढाउन सक्नेमा जोड दिँदै आएको छ ।

सोह्र वर्षमुनिका अपाङ्गता बालबालिकालाई काममा लगाउन सिविआरले कार्डमा चित्र कोरी सङ्केत दिने गरेको छ । स्याउको महत्व झल्काउन त्यसलाई चित्रमा उतारिने हुँदा यो खाने कुरा हो भन्ने बालबालिकाले थाहा पाउँछन् । त्यस्तै खाना खाने समयमा खाना खाउँ भन्ने सङ्केत गर्न उक्त कार्डमा खाना खाइरहेको चित्र देखाइने गरिन्छ ।

निर्देशक चित्रकारले भने, “नेत्रहीन, कमजोर दृष्टि भएका र शून्य श्रवण भएका व्यक्तिका सम्बन्धमा भने यो संस्थाले केही गर्दैन । यो केवल शारीरिक र बौद्धिक अपाङ्गता भएका व्यक्तिको हितमा मात्र कार्यरत संस्था हो । ”

यो संस्थामा दिवा सेवा मात्र छ तर बिहान बेलुकाको सुविधा आर्थिक अभाबका कारण दिन सकिएको छैन । जम्मा ५० जनाको कोटा रहेको यहाँ तीनदेखि २६ वर्ष उमेरका ४३ बौद्धिक अपाङ्गता भएका वालवालिका छन् ।

आर्थिक अभाबका कारण उक्त संस्था व्यवस्थापन समितिले स्थानीय सरकारसंग आर्थिक सहयोगको अपेछा गरेको छ । थप साधन र स्रोत उपलब्ध भए यस्ता वालवालिका अझ बढाउन सकिन्छ । आर्थिक स्रोत जुटाउन फिजियोथेरापी, खाजा, खाना, , छारे रोगको औषधिका लागि रू १२ सय देखि २ हजार सम्म मासिक शुल्क लिने गरिएको छ । पैसा तिर्न नसक्ने व्यक्तिका हकमा निःशुल्क गरिनाका साथै घर लैजान गाडी भाडा समेत उपलब्ध गराईदै आइएको छ ।रासस